yaren (leylek) ne demek?

Yaren, Bursa'nın Karacabey ilçesinin Eskikaraağaç köyünde bir balıkçı ile kurduğu dostluk nedeniyle insanlar arasında tanınan leylek.

Köyün muhtarı tarafından "Yaren" adı verilen leyleğin¹, 2007 veya 2008 doğumlu olduğu tahmin edilir². Yaren, her yıl Mart³ ayında Bursa'nın Eskikaraağaç köyüne göç eder ve altı ay köydeki yuvasında kalır; Nisan ayını kuluçkada geçirir. 2010 yılından beri köye her gelişinde, Uluabat Gölü kıyısındaki bu köyde yaşayan Adem Yılmaz'ın kayığına konarak her sabah onunla birlikte balığa çıkmaktadır.⁴ Bir leylek için sıra dışı olan bu davranışı, doğa fotoğrafçısı Alper Tüydeş tarafından 2016 yılından itibaren fotoğraflanmış, 2019 yılında belgesele konu olmuştur.

Ünü dünyaya yayılan Yaren'in, internet kullanıcıları tarafından 7 gün 24 saat canlı izlenebilmesi için yuvasına yakın bir yere kamera yerleştirilmiştir. Yaren'in yuvası, Karacabey Belediyesi tarafından www.yarenleylek.com adresinde yayınlanır.⁵ Yaren Leylek'in 2021 yılı Mart ayında eşiyle yuvalarında buluşması⁶, Haziran ayında yavrularını yağıştan koruduğu anlar⁷ canlı olarak izlenmiştir.

Cinsiyeti

Leyleklerin periyodik göçleri sırasında, erkek leylekler konaklama yerine dişi leyleklerden bir hafta kadar önce gelerek yuvayı hazırlamaktadır.⁸⁹ Yaren'in cinsiyeti kesin olarak bilinmemektedir ancak Eskikaracağaç Köyü'ndeki yuvasına eşinden erken gelip yuvasını bulduğu için erkek olduğu düşünülür.¹⁰

Kültürel yansımaları

2016'dan itibaren Yaren ve Adem Yılmaz'ın fotoğraflarının doğa fotoğrafçısı Tüydeş tarafından sosyal medyada paylaşması büyük ilgi görmüş ve Yaren'in, sosyal medyada çok sayıda izleyicisi olmuştur. 2019'da belgesel yapımcısı Burak Doğansoysal tarafından Karacabey Belediyesi'nin desteğiyle leylek ve balıkçının dostluğunu konu alan Yaren adlı belgesel film çekildi. Film, Çekya'da düzenlenen Prag Film Ödülleri'nde "En İyi Belgesel" ödülünü kazandı. Filmin ilk gösterimi 3 Nisan 2020'de internet üzerinden yapıldı.¹¹

Yaren'in öyküsü, Avusturya ve Almanya’daki Türk okullarında bu ülkelerin bakanlıklarınca onaylanmış müfredat kitaplarında 2019-2020 ders yılı itibarıyla Adem Amca ve Leyleğin Öyküsü başlığı ile yer alır.¹²¹³ Yunanistan'da bir festivalde Adem Amca ve Yaren Leylek öyküsü bir gölge oyunu olarak canlandırılmıştır.¹⁴

Beşnumara

Yaren'in Haziran 2021'de beş yavrusu yumurtadan çıktı. Yavrulara sosyal medyada yapılan bir anketle "Karaca", "Kısmet", "Eda", "Umut", "Beşnumara" adları verildi.¹⁵ Beşnumara'nın, en küçük yavru olduğu için yuvadan atılıp atılmayacağı binlerce internet takipçisi tarafından ilgiyle izlendi; Yaren leyleğin eşiyle birlikte 5 yavrusunu da büyüteceği anlaşıldı. Beşnumara, yuvaya taşınan plastik ipliğe ayağının dolanması sonucu bir ölüm tehlikesi daha atlattı ancak Karacabey Belediyesi ekipleri tarafından kurtarıldı.¹⁶

Karşılaştığı badireleri atlatmasından ötürü Beşnumaranın kısmetinin açık olduğuna inanılmıştır ve ailenin göç rotasını belirlemek üzere yavruya uydu vericisi takılmıştır. Türkiye'nin uydu vericili yaşayan tek leyleği olan Beşnumara, doğumundan iki ay sonra göçe başladı ve Yaren gibi Afrika'ya göç ederek 10 günde Çad'a ulaştı.¹⁷

Uydu vericisi

Yaren, yetişkin bir leylek olduğu için uydu vericisini yadırgayıp stres olma ihtimali göz önüne alındığından, kendisine uydu vericisi takılması ve göç rotasının tespiti mümkün olmamıştır.¹⁸ 2021'de yumurtadan çıkan yavrularından Beşnumara adlı yavruya verici takılarak Yaren ve ailesinin göç yolunu belirleme çalışması başlatıldı. Almanya’da yaptırılan verici, 40 gram ağırlığındadır ve güneş enerjisi ile çalışmaktadır.¹⁹ Beşnumara, ilk birkaç yıl hayatta kalmayı başarabilirse, uydu vericisi sayesinde Türkiye’de leylek popülasyonu hakkında bilimsel veriler elde edilebileceği düşünülmektedir.